Uit: Het leven van mens en aarde
Fragment uit de derde voordracht: Kleur en mensenrassen, Dornach, 3-3-1923
Vom leben des Menschen und der Erde, GA 349, Rudolf Steiner
Maar tevens voltrekt zich bij de Amerikaan iets heel merkwaardigs. Een Europeaan leeft, vooral als hij een denker wordt, immers helemaal van binnen. Wordt hij geen denker, dan denkt hij wel na, maar hij leeft toch niet ten volle. Maar zodra een Europeaan zich in Amerika heeft gevestigd, lukt dat over-alles-nadenken niet meer.
In een Europees boek wordt altijd alles bewezen, er komt geen eind aan het bewijzen. Een heel boek lees je uit, vierhonderd bladzijden - niets dan bewijzen. Zelfs in een roman wordt alles bewezen. Meestal is dan aan het slot op bladzijde vierhonderd nog niets bewezen.
Zo doet een Amerikaan dat niet. In een Amerikaans boek wordt alles beweerd; de Amerikaan doet een stap terug en benadert weer meer het instinctieve. Een dier bewijst helemaal niets. Een leeuw bewijst niet dat hij een ander dier wil verslinden - hij verslindt het. Als een Europeaan iets wil doen, moet het eerst worden bewezen. Altijd eerst een bewijs. Tegenwoordig is dat het grote verschil tussen Europeanen en Amerikanen: Europeanen bewijzen, Amerikanen beweren.
Toch kun je niet zeggen dat wat Amerikanen beweren niet even goed waar kan zijn. Iets wordt dan eigenlijk juist meer door de hele mens ingezien. Dat hebben Amerikanen voor op Europeanen. Aan de ene kant neigen zij naar de ondergang - de Indianen gaan immers te gronde - maar anderzijds: Wie te gronde gaat, wordt verstandig. En zo worden Europeanen verstandig als ze naar Amerika zijn geëmigreerd: Ze leren het bewijzen af.
Het willen bewijzen is bepaald geen eigenschap die je vooruit helpt. Het gaat immers zo: Als je 's morgens iets moet doen, kun je beginnen met bewijzen en 's avonds als je naar bed gaat kun je het nóg niet doen omdat je het nog steeds moet bewijzen. Een Amerikaan zal dat niet doen; hij heeft zich immers nooit in het bewijzen geoefend. En zo komt het dat Amerika voorlopig zeker iets voor heeft op Duitsland.
Je kunt in dit opzicht heel interessante dingen waarnemen: Als je een Europees boek neemt, begint dat bijvoorbeeld zo (laten we zeggen dat het een boek is over de spijsvertering van meikevers - zulke boeken worden er heus geschreven); het begint dus zo: Het geslacht meikevers bezit ook spijsverteringsorganen maar die onttrekken zich aan de normale waarneming. Men moet dieper op het hele organisme van de meikeveringaan... en zo gaat dat verder, alles moet worden bewezen. Een Amerikaan begint: Als je een meikever ontleedt, vind je dat en dat. Hij beweert terwijl hij waarneemt.
Bij de Europeanen ziet u dus dat zij zich vanwege de kenmerkende eigenschappen van hun ras niet meer zo goed over de hele linie ontwikkelen. Zij ontwikkelen meer hun psychisch-geestelijke eigenschappen. Daardoor kunnen zij ook in alle andere werelddelen doordringen. Dat te-gronde-gaan voltrekt zich natuurlijk langzaam.
De aarde ontvangt altijd een bepaalde hoeveelheid licht en warmte van de zon. Zoals u gezien heeft ligt in deze tijd het lentepunt in de Vissen. Daarvoor lag het in de Ram en over enige tijd zal het in de Waterman liggen. De echte Amerikaanse beschaving zal pas in die tijd komen en tot dat tijdstip zal steeds meer beschaving naar Amerika toe stromen. Wie daar oog voor heeft kan nu al waarnemen hoe machtig de Amerikanen worden en hoe Europa langzamerhand steeds meer aan kracht verliest.
Europa begrijpt zichzelf eigenlijk niet meer en daardoor kan er in deze tijd ook geen vrede zijn. De hele beschaving verlegt zich naar Amerika. Het zal langzaam gaan. Maar als de zon in de Waterman staat, dan zal hij zo gunstig op de aarde stralen dat de Amerikaanse cultuur en beschaving bijzonder machtig zullen zijn. In onze tijd is dat al te zien.
Merkwaardig: In Europa kan de antroposofie worden ontwikkeld vanuit de geest. Dat gaat helemaal niet meer vanuit kenmerken van het ras, het kan alleen vanuit de geest. En de mensen in Europa die zich niet tot de geest willen wenden, zullen Europa in het ongeluk storten.
Dat is iets wat de Amerikanen nu nog niet nodig hebben, met name zij die van hier naar Amerika emigreren. Zij kunnen daar eerst nog meer op de kenmerken van hun ras steunen. En daar in Amerika ontstaat nu iets merkwaardigs. Wie heel oplettend Amerikaanse boeken leest, wie oplettend toespraken leest die in het Congres worden gehouden, wie ook maar iets opneemt van wat er tegenwoordig in Amerika gebeurt, zal zeggen: Sakkerloot, dat is toch wel heel merkwaardig. Wij in Europa ontwikkelen de anthroposofie vanuit de geest. En daarginds ontwikkelen ze iets dat wel een soort ledenpop lijkt, een karikatuur van de anthroposofie. Alles wordt materialistisch.
Maar voor wie niet fanatiek is, lijkt de Amerikaanse cultuur enigszins op wat de anthroposofische wetenschap in Europa is. Alleen is daarginds alles van hout. Het leeft nog niet. In Europa kunnen wij het vanuit de geest tot leven brengen. Daarginds ontspringt het. aan het instinct.
Aan alle bijzonderheden kunt u dat aflezen. Eenmaal zal de tijd komen dat die Amerikaanse mens-van-hout die hij eigenlijk nog is zal beginnen te spreken. Dan zal hij iets hebben te zeggen dat veel lijkt op de Europese anthroposofie. Anders gezegd: Wij in Europa ontwikkelen de anthroposofie op een spirituele manier; de Amerikanen ontwikkelen haar op een natuurlijke manier. En ik kan er dan ook, als ik een anthroposofisch onderwerp bespreek, dikwijls op wijzen: Zó is het anthroposofisch en zó is het de Amerikaanse karikatuur. Want een karikatuur is het.
Maar iemand die fanatiek is en de anthroposofie niet vanuit zijn innerlijk leven, maar fanatiek benadert, zal juist het ergst op het amerikanisme schelden, omdat een mens een aap het meest uitscheldt aangezien een aap op hem lijkt, maar tevens zijn karikatuur is. Merkwaardig die tegenstelling, als tussen noordpool en zuidpool: Enerzijds wat wij ons hier in Europa verwerven en anderzijds wat daarginds in Amerika op natuurlijke wijze wordt verworven.
Natuurwetenschappelijke boeken zien er in Amerika heel anders uit dan in Europa. Eigenlijk hebben ze het voortdurend over de geest, maar ze stellen zich de geest grof materieel voor. Daardoor is in de laatste tijd ook het spiritisme in Amerika zo toegenomen. Want wat doet het spiritisme? Het wil over de geest spreken en stelt zich voor dat de geest zich in een soort wolk manifesteert; het zou het liefst alles in wolken zien verschijnen. Daarom is het spiritisme een Amerikaans produkt; het is op de geest gericht, maar op een materialistische manier. Dat is nu juist zo interessant: In Amerika floreert het materialisme echt, maar eigenlijk is het op weg naar de geest, terwijl de Europeaan als hij materialist wordt, als mens sterft. De Amerikaan is een jonge materialist. Eigenlijk zijn alle kinderen aanvankelijk materialistisch; pas als ze opgroeien komen ze tot iets dat geen materialisme is. Zo zal het sterke Amerikaanse materialisme zich juist tot iets geestelijks ontwikkelen. En dat zal gebeuren als de zon in het teken van de Waterman opgaat.
Op deze manier kun je doorzien welke taak wij als Europeanen hebben. Het is helemaal niet onze taak om altijd maar op die Amerikanen af te geven, maar we moeten over de hele aarde een beschaving grondvesten die uit het allerbeste is samengesteld.
